Ακακιανό Σχίσμα
Σύντομη ρήξη (484-519) ανάμεσα στις εκκλησίες της Ρώμης και της Κωνσταντινούπολης, η οποία πήρε το όνομά της από τον πατριάρχη Aκάκιο. Το Ακακιανό σχίσμα προκλήθηκε από την αντίδραση του πάπα Φήλικος Γ΄ στο "Ενωτικό" του αυτοκράτορα Ζήνωνα (481). Το "Ενωτικό" είχε εκδοθεί, με προτροπή του πατριάρχη Ακακίου, σε μια προσπάθεια μετριασμού των αντιθέσεων μεταξύ μονοφυσιτών και ορθοδόξων (οπαδών του χαλκηδονίου δόγματος). Ωστόσο ο πάπας Φήλιξ Γ΄ το θεώρησε αποτέλεσμα αιρετικών αντιλήψεων και αναθεμάτισε τον πατριάρχη το 484.

εξκουβίτορες
εξκουβίτωρ (< λατ. excubitores): Το τάγμα των Εξκουβιτόρων ή Εξκουβιτών ή Εξκουσίτων ήταν έφιππες μονάδες της αυτοκρατορικής φρουράς. Το τάγμα ιδρύθηκε από το Λέοντα Α΄ το 468 και σύντομα ακολούθησε η συγκρότησή του σε σώμα με περισσότερες της μίας μονάδας μεγέθους τάγματος. Διοικητικά το σώμα είχε επικεφαλής τον κόμη των εξκουβιτόρων και υπαγόταν στο δομέστικο των εξκουβιτόρων.

έπαρχος πραιτορίου (praefectus praetoriο), ο
Ο όρος αντιστοιχεί στο λατινικό praefectus praetoriο, ενώ απαντά στα ελληνικά και ως «έπαρχος της πραιτoρίας» ή «των πραιτoρίων» ή ακόμα και ως «έπαρχος της διοικήσεως». Στην Αυτοκρατορική περίοδο ο έπαρχος του πραιτoρίου ήταν διοικητής επαρχίας από την τάξη των ιππέων. Επί Κωνσταντίνου το αξίωμα άλλαξε μορφή και επρόκειτο για τον επικεφαλής διοικητικής ενότητας που περιλάμβανε επαρχίες «διοικήσεως». Το 400 μ.Χ. τέτοιες επαρχίες ήταν η Ανατολή (Oriens), η Ιλλυρία (Illyricum), η Ιταλία και η Γαλατία (Gallia). Το αξίωμα των επάρχων ήταν το υψηλότερο μετά τον αυτοκράτορα στην κρατική ιεραρχία. Ο ισχυρότερος έπαρχος ήταν της Ανατολής (praefectus praetorio per Orientem), αξίωμα που αναφέρεται τελευταία φορά το 680.

κυαίστωρ, κοιαίστωρ (λατ. quaestor, -oris, questor) ή κοιαισίτωρ
Αρχαιότητα. Ταμίας. Ρωμαϊκό αξίωμα με αρμοδιότητες σχετικά με τον έλεγχο και την εποπτεία των οικονομικών στην αυτοκρατορία. Βυζάντιο. Σημαντικό αξίωμα κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο. Οι κάτοχοί του είχαν τον υψηλό τίτλο του πατρικίου.1. κυαίστωρ του ιερού παλατίου (λατ. quaestor sacri palatii). Ο αξίωμα θεσπίσθηκε από τον Κωνσταντίνο Α (324-337) με ευρείες δικαστικές και νομοθετικές αρμοδιότητες. . Επεξεργαζόταν τα νομοσχέδια και προσυπέγραφε τα αυτοκρατορικά διατάγματα. Επεξεργαζόταν τα νομοσχέδια και προσυπέγραφε τα αυτοκρατορικά διατάγματα. Οι αποφάσεις του ήταν ιδιαίτερα ισχυρές και μπορούσαν να προσβληθούν μόνο ενώπιον του αυτοκρατορικού δικαστηρίου. Ο κυαίστωρ Τριβωνιανός (529-545), επί Ιουστιανού Α΄, υπήρξε ο γνωστότερος κάτοχος αυτού του αξιώματος.2. Το 539 ο Ιουστινιανός θέσπισε το αξίωμα του κοιαισίτωρος (quaesitor), που ονομαζόταν απλά κοιάστωρ, με δικαστικές και αστυνομικές αρμοδιότητες μόνο στην Κωνσταντινούπολη. Στη μεσοβυζαντινή εποχή οι σημαντικότερες αρμοδιότητες του κοιαίστορα μεταβιβαστήκαν στον λογοθέτη του δρόμου, τον επί των δεήσεων κ.α. και το αξίωμα υποβιβάσθηκε στην 35η θέση στην διοικητική ιεραρχία, στις τάξεις των κριτών. Ο κοιαίστωρ αναφέρεται έως τα τέλη του 14ου αι., στην 45η θέση, και όπως φαίνεται αποτελούσε πλέον μόνο τιμητικό τίτλο.

μονοφυσιτισμός, ο
Χριστιανική αίρεση η οποία αναπτύχθηκε τον 5ο αιώνα και, σε αντίθεση με τα ορθόδοξα δόγματα, πρέσβευε ότι ο Χριστός δεν είχε δύο φύσεις, αλλά μόνο μία, την ανθρώπινη. Η αίρεση διαδόθηκε ευρέως στις ανατολικές επαρχίες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (κυρίως στην Αίγυπτο) και στην Αρμενία.

Οικουμενική Σύνοδος Δ΄ (Χαλκηδόνα, 451)
Η Δ΄ Οικουμενική Σύνοδος συνεδρίασε στη Χαλκηδόνα το έτος 451 με αντικείμενο εργασιών την αναίρεση της ερμηνείας της Ληστρικής συνόδου Εφέσου (449) ως προς τις δύο φύσεις του Χριστού.