Ιουστινιανή δυναστεία (518-602)

1. Ιουστίνος Α΄

Πρώτος αυτοκράτορας της δυναστείας ήταν ο Ιουστίνος Α΄ (Flavius Iustinus Augustus, π. 450 - 1 Αυγούστου 527), ο οποίος βασίλευσε από το 518 μέχρι τον θάνατό του. Καταγόταν από τα Βεδεριανά, πόλισμα στην επαρχία της Δαρδανίας (διοίκηση Ιλλυρικού). Μητρική του γλώσσα ήταν τα λατινικά. Περί το 470 μετέβη στην Κωνσταντινούπολη, όπου ξεκίνησε την σταδιοδρομία του ως απλός στρατιώτης στην αυτοκρατορική φρουρά.1 Άνθρωπος ταπεινής καταγωγής, δεν είχε λάβει καλή μόρφωση· αν μάλιστα πιστέψουμε τον Προκόπιο, ήταν αγράμματος και για την υπογραφή των εγγράφων χρησιμοποιούσε ένα ξύλινο διατρυτό.2 Επί Αναστασίου Α΄ αναδείχτηκε σε επικεφαλής (κόμητα) των εξκουβιτόρων. Όταν το 518 ο άτεκνος Αναστάσιος πέθανε, χωρίς να έχει ορίσει διάδοχό του, ο Ιουστίνος επωφελήθηκε της θέσης του για να αναδειχτεί νέος αυτοκράτορας με την υποστήριξη της αυτοκρατορικής φρουράς, παραγκωνίζοντας τους ανιψιούς του Αναστασίου. Παντρεμένος με την Ευφημία, παρέμεινε και ο ίδιος άτεκνος. Είχε ωστόσο μερικούς ανιψιούς, στους οποίους φρόντισε να δώσει εξαίρετη μόρφωση. Μεταξύ αυτών ήταν και ο γιος της αδελφής του, Πέτρος Σαββάτιος, τον οποίο στη συνέχεια ο αυτοκράτορας υιοθέτησε κι έτσι εκείνος έλαβε το νέο του όνομα, Ιουστινιανός, με το οποίο πέρασε στην ιστορία.

Οπαδός του δόγματος της Χαλκηδόνας, ο Ιουστίνος Α΄ απομακρύνθηκε από την εκκλησιαστική πολιτική που είχε ακολουθήσει ο Αναστάσιος. Τον Μάρτιο του 519 αποκατέστησε τις σχέσεις με τον πάπα της Ρώμης, βάζοντας τέλος στο λεγόμενο Ακακιανό σχίσμα, που είχε προκληθεί από την έκδοση του Ενωτικού του Ζήνωνος. Η αντίδραση του πληθυσμού των ανατολικών επαρχιών, όπου ο μονοφυσιτισμός είχε μεγάλη διάδοση, αντιμετωπίστηκε με διωγμούς. Ο μονοφυσίτης πατριάρχης Αντιοχείας Σεβήρος αναγκάστηκε να καταφύγει στην Αλεξάνδρεια, όπου βρήκε καταφύγιο κοντά στον πατριάρχη Τιμόθεο Γ΄. Όσο για τη Δύση, η προσέγγιση της Ρώμης δεν σήμανε τη σύναψη στέρεης συμμαχίας με τους Οστρογότθους. Σύντομα ο βασιλιάς των τελευταίων, Θεοδώριχος, φοβούμενος συνωμοσίες και δόλο από την πλευρά της Κωνσταντινούπολης, στράφηκε εναντίον των Ρωμαίων συγκλητικών, μερικούς από τους οποίους καταδίκασε σε θάνατο.

Πολλοί ιστορικοί3 εξετάζουν υπό ενιαίο πρίσμα τη διακυβέρνηση του Ιουστίνου Α΄ και του ανιψιού και διαδόχου του Ιουστινιανού Α΄. Η παράδοση αυτή ανάγεται ήδη στον βυζαντινό ιστορικό Προκόπιο, ο οποίος είναι και μία από τις βασικότερες πηγές που διαθέτουμε σήμερα για την περίοδο και τη διακυβέρνηση του Ιουστινιανού. Και πράγματι, ο Ιουστινιανός υπήρξε το δεξί χέρι του θείου του, ο οποίος είχε σπεύσει να του απονείμει πολύ υψηλά διοικητικά αξιώματα· τα δε τελευταία χρόνια της βασιλείας του Ιουστίνου, η διακυβέρνηση είχε στην πραγματικότητα περιέλθει στα χέρια του Ιουστινιανού. Έτσι, μέρος της πολιτικής του Ιουστίνου, και σίγουρα η πολιτική των διωγμών κατά των "αιρετικών", χρεώνονται σε μεγάλο βαθμό και στον Ιουστινιανό, ο οποίος εξάλλου τις συνέχισε και χρειάστηκε να αντιμετωπίσει τις συνέπειές τους.

2. Ιουστινιανός Α΄

Μετά το θάνατο του Ιουστίνου Α΄, τον Απρίλιο του 527, τον διαδέχτηκε ο Ιουστινιανός (Flavius Petrus Sabbatios, π. 482 - 14 Νοεμβρίου 565). Ο Ιουστινιανός υπήρξε ικανός και φιλόδοξος πολιτικός και είχε την ικανότητα να επιλέγει τους κατάλληλους συνεργάτες προκειμένου να πραγματοποιήσει τα μεγαλεπήβολα σχέδιά του: τέτοιοι συνεργάτες υπήρξαν ο κοιαίστωρ Τριβωνιανός, οι στρατηγοί Βελισσάριος και Νάρσης και ο έπαρχος του πραιτορίου Ιωάννης Καππαδόκης. Επιπλέον, μεταξύ των προσωπικοτήτων με μεγάλη επιρροή στο περιβάλλον του Ιουστινιανού υπήρξε αναμφίβολα και η σύζυγός του Θεοδώρα (π. 497 - 548).

Ο γάμος της Θεοδώρας και του Ιουστινιανού ήταν ένα ξεχωριστό φαινόμενο στην ιστορία των αυτοκρατορικών επιγαμιών και γάμων. Η Θεοδώρα ήταν ηθοποιός που συμμετείχε σε έργα με άσεμνο περιεχόμενο, αν και εγκατέλειψε τη σκηνή μετά τη γνωριμία της με τον Ιουστινιανό. Γυναίκες που ασκούσαν παρόμοια επαγγέλματα απαγορευόταν να παντρεύονται με συγκλητικούς, τάξη στην οποία ανήκε ο Ιουστινιανός· εξάλλου ήταν σε μεγάλο βαθμό αποκλεισμένες από την εκκλησιαστική ζωή. Πέραν αυτού, φαίνεται ότι η Θεοδώρα ήταν ευνοϊκά διακείμενη προς τον μονοφυσιτισμό, κάτι που συνιστούσε επίσης σοβαρό εμπόδιο για τον γάμο της με τον Ιουστινιανό.4 Η σύζυγος του Ιουστίνου, Ευφημία, αντιτάχθηκε σθεναρά στον γάμο αυτό. Μετά τον θάνατό της το 524, ωστόσο, έμενε κυρίως το νομικό εμπόδιο, το οποίο ο Ιουστινιανός αντιμετώπισε πείθοντας τον θείο του να εκδώσει νόμο (CJ V.4.23) σύμφωνα με τον οποίο οι ηθοποιοί που είχαν εγκαταλείψει τη σκηνή δεν απαγορευόταν πλέον να παντρεύονται υψηλόβαθμους αξιωματούχους. Ο Ιουστινιανός και Θεοδώρα παντρεύτηκαν και, την 1η Απριλίου 527, ο Ιουστίνος αναγόρευσε τον Ιουστινιανό συναυτοκράτορα. Η πιο γνωστή απεικόνιση του αυτοκρατορικού ζεύγους, πλαισιωμένου από αυλική συνοδεία, είναι τα ψηφιδωτά στον Άγιο Βιτάλιο της Ραβέννας.

Ήδη από την εποχή του, οι εκτιμήσεις για τον Ιουστινιανό κάλυπταν όλο το φάσμα, από τις ανεπιφύλακτα θετικές έως τις απόλυτα αρνητικές. Ο ίδιος ο Προκόπιος μας δίνει δύο αντικρουόμενα πορτραίτα του Ιουστινιανού, στα «Υπέρ των πολέμων» και «Περί κτισμάτων» από τη μία και στα «Ανέκδοτα» (Απόκρυφη ιστορία) από την άλλη.5 Κατά παρόμοιο τρόπο διίστανται και οι αποτιμήσεις των σύγχρονων ερευνητών.6 Μετά από τις λαμπρές επιτυχίες της πρώτης περιόδου της βασιλείας του Ιουστινιανού, τόσο στο πεδίο της μάχης όσο κι στην πολιτική σκηνή, ήρθαν οι εξουθενωτικοί πόλεμοι στα Βαλκάνια, στην Ιταλία, στη Βόρεια Αφρική και στις ανατολικές επαρχίες. Το τίμημα που πλήρωσε το Βυζάντιο για την πραγματοποίηση των μεγαλόπνοων σχεδίων του Ιουστινιανού αποδείχθηκε πολύ μεγάλο κι ίσως πέραν των δυνατοτήτων του: τεράστιοι πόροι απαιτήθηκαν, όχι μόνο για τη διεξαγωγή των πολέμων, αλλά και για την αναδιοργάνωση του ρωμαϊκού διοικητικού συστήματος σε όλες τις περιοχές που επανακτήθηκαν, καθώς και για την ανέγερση και την συντήρηση αμυντικών κατασκευών. Μεγάλο ήταν και το βάρος των τεράστιων ποσών που καταβάλλονταν στους Πέρσες και σε άλλους εχθρούς της αυτοκρατορίας.

2.1. Εξωτερική πολιτική του Ιουστινιανού

Για την πραγματοποίηση / υλοποίηση του ονείρου του Ιουστινιανού για την «αποκατάσταση» της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας χρειαζόταν να επανακτηθούν από τα βαρβαρικά βασίλεια όλα τα εδάφη που ανήκαν στην Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. бывшие территории Западной Римской империи.

Ο αυτοκράτορας έστρεψε το πρώτο χτύπημα δυτικά προς το βανδαλικό βασίλειο στη Βόρεια Αφρική.7 Όλοι οι σύμβουλοι και στρατηγοί / στρατηλάτες του Ιουστινιανού τάχθηκαν κατά της εκστρατείας, καθώς είχαν νωπή τη μνήμη για την αποτυχία του παρόμοιου εγχειρήματος του Λέοντας Α. Αλλά το 533 ο βυζαντινός στρατός υπό την διοίκηση του Βελισαρίου νίκησε κατά κράτος τους Βάνδαλους στη μάχη του Δεκιούμου Дециуме και επανάφερε στα όρια της αυτοκρατορίας τη Βόρεια Αφρική.

Το επόμενο έτος ο Ιουστινιανός έστειλε ον Βελισάριο στην Ιταλία, και εκείνος κατάφερε με ολιγάριθμο στρατό μέσα σε λίγα χρόνια να επανακτήσει σχεδόν όλη την Ιταλία και την Σικελία8 και το 540 επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη. Αλλά οι επιτυχίες αυτές δεν σήμαιναν τη διακοπή των πολεμικών επιχειρήσεων. Ξεκίνησε η δεύτερη φάση του πολέμου войны, κατά την οποία ανέλαβαν πρωτοβουλία οι Γότθοι, οι οποίοι είχαν επιλέξει για βασιλιά του τον Τωτίλα, ο οποίος σε σύντομο χρονικό διάστημα κατάφερε να επανακτήσει από τους ρωμαίους το μεγαλύτερο μέρος большую часть της Ιταλίας και το 546 πήρε την Ρώμη. Ο ευάριθμος βυζαντινός στρατός δεν έλαβε σχεδόν καθόλου ενισχύσεις και χρήματα, ακόμα και η επιστροφή του Βελισάριου το 544 δεν άλλαξε την κατάσταση. Μόλις μετά από λίγα χρόνια στην Ιταλία εστάλησαν ικανός αριθμός στρατιωτών υπό τη διοίκηση του ευνούχου Ναρσή, και, εξίσου σημαντικό, αρκετή ποσότητα χρημάτων. Το 552 ο Ναρσής κατατρόπωσε/ νίκησε κατά κράτος του γότθους στις μάχες στη θέση Busta Gallorum της Ουμβρίας.και στο δάσος Лактарской горе, στις οποίες ο ένας μετά τον άλλο σκοτώθηκαν και οι δύο βασιλείς των Γότθων :ο Τωτίλας και ο διάδοχος του Τέας Τείας. Στις 13 Αυγούστου 554 ο Ιουστινιανός εξέδωσε Прагматическую санкцию με το οποίο ρυθμιζόταν το καθεστώς /διοίκησης διακυβέρνησης στα εδάφη που επανακτήθηκαν. Παράλληλα οι Βυζαντινοί κατόρθωσαν να επανακτήσουν το νότιο τμήμα της παράλιας ζώνης της Ισπανίας. Η επανάκτηση αυτών των εδαφών/ περιοχών κόστισε πολύ ακριβά. Μετά από δύο δεκαετίες αδιάκοπους πολέμους η Ιταλία ήταν κατεστραμμένη, και η διοικητική και φορολογική καταπίεση των βυζαντινών ήταν ίσως και μεγαλύτερη από αυτή των Οστρογότθων.

Στην ανατολή οι ειρηνικές σχέσεις με την Περσία διακόπτονταν από πολεμικές συρράξεις. Όπως και παλαιότερα μία από τις βασικότερες αιτίες της αντιπαράθεσης ήταν ο έλεγχος επί της Λαζικής. Το 532 υπογράφτηκε η «Αιώνια ειρήνη» με την Περσία, σύμφωνα με την οποία το Βυζάντιο όφειλε να πληρώσει/πληρώνει 11000 λίτρες/φούντα χρυσό, ωστόσο/αλλά η ειρήνη αυτή δεν κράτησε για πολύ. Το 540 ο Χοσρόης Α΄ εισέβαλλε στη Συρία και κατέλαβε την Αντιόχεια, προκαλώντας πολύ μεγάλο χτύπημα/απώλεια για τους βυζαντινούς, και στη συνέχεια κατέλαβε και τη Λαζική. Οι πολεμικές επιχειρήσεις εναλλάσσονταν με περιόδους ανακωχής/εκεχερίες και ύστερα συνεχίζονταν/ανανεώνονταν. Το 561 υπογράφθηκε τελική συνθήκη ειρήνης για πενήντα χρόνια, συμφωνα με την οποία οι Πέρσες εγκατέλειπαν/υποχωρούσα από τις κτήσεις τους, ενώ οι Βυζαντινοί οφειλαν να τους 30000 σόλιδους το χρόνο.

2.2. Εσωτερική πολιτική του Ιουστινιανού

Ένα από τα πλέον μεγαλεπήβολα/ μεγαλειώδη σχέδια του Ιουστινιανού ήταν η κωδικοποίηση του ρωμαϊκού δικαίου. Στις 13 Φεβρουαρίου του 528 ιδρύθηκε / συγκροτήθηκε επιτροπή με επικεφαλής τον Τριβωνιανό, κι είχε ως σκοπό να συγκεντρώσει όλους του ισχύοντες νόμους σε έναν κώδικα {ποιο είναι}. Μετά από ένα χρόν, στις 7 απριλίου του 529 ο Κωδηκας εκδόθηκε, αλλά ο Ιουστινιανός έθεσε νέο στόχο — να συγκεντρωθούν [τα] αποσπάσματα από τα έργα ρωμαϊκών / ρωμαίων νομικών собрать выдержки из сочинений римских юристов {τι εννοεί αποσπάσαμτα, αυτά ου διασώθηκαν ή με κάποιο κριτήριο} και για το σκοπό αυτό στις 15 Δεκεμβρίου του 530 ιδρύθηκε νέα επιτροπή, η οποία για τρία χρόνια κατάφερε να εκπληρώσει επιτυχώς την τεράστια αυτή δουλειά. Η επιτομή αυτόν τον κειμένων подборка текстов ονομάστηκε Дигест, και παράλληλα με αυτό εκδόθηκε και το εγχειρίδιο ρωμαϊκού δικαίου, δηλ. Institutiones. To 534 κυκλοφόρησε η δεύτερη έκδοση του Κώδικα. Όλο το Corpus juris civilis ήταν στα λατινικά, ενώ οι νόμοι που εκδόθηκαν μετά από αυτό και ονομάστηκαν Νεαρές («novellae» (constitutiones), δηλ. «νέες διατάξεις», γράφθηκαν ως επί το πλείστον/ στη πλειοψηφία στα ελληνικά.

Ο Ιουστινιανός είχε θέσει ως στόχους και την αντιμετώπιση της κακοδιαχείρισης борьба со злоупотреблениями, την σταθεροποίησης/ εξυγίανση του οικονομικού συστήματος του κράτους, και την προσαρμογή της επαρχιακής διοίκησης στα νέες συνθήκες/ στις μεταβαλλόμενες συνθήκες изменившимся условиям. Προκειμένου να εισρεύσουν χρήματα στο κρατικό θησαυροφυλάκιο /για να συμπληρωθεί το ταμείο του κράτους επιβλήθηκε επιπρόσθετος έγγειος φόρος και κρατικό μονοπώλιο για το μετάξι. Σε κάποιες επαρχίες, για παράδειγμα την Αίγυπτο, η στρατιωτική και η πολιτική εξουσία συγκεντρώθηκε στο ίδιο πρόσωπο, με σκοπό να αντιμετωπίζονται πιο αποτελεσματικά οι πολεμικές απειλές/κίνδυνοι είτε επίσης και οι πολιτικές αναταραχές και οι ληστρικές επιδρομές/ разбойным нападениям.

Ένα από τα γεγονότα συνταραχτικά γεγονότα κατά την πρώτη περίοδο της βασιλείας του Ιουστινιανού {αναφέρει συνέχει πρώτη περίδο, που ειναι η τομή και πόσες είναι οι περίοδοι}ήταν η Στάση του «Νίκα»,9 που συνέβη/ξέσπασε произошло στην Κωνσταντινούπολη το 532. Η στάση ξεκίνησε/ ξέσπασε κατά τη διάρκεια αγώνων στον Ιππόδρομο, οι δύο αντίπαλες παρατάξεις των «Ενετών» και των «Πρασίνων» αυτή τη φορά συνασπίστηκαν ζητώντας την παραίτηση του μισητών / απεχθών αξιωματούχων Ιωάννη Καππαδόκη, Τριβωνιανού και κάποιων άλλων.10 Το εξεγερμένο πλήθος έκαψαν και κατέστρεψαν πολλά κτίρια στο κέντρο της πρωτεύουσας, μεταξύ άλλων και το κτίριο της συγκλήτου, τον ναό της Αγίας Σοφίας, το γραφεί του επάρχου του πρετωρίου фис префекта претория. Στην πόλη δεν υπήρχε σχεδόν καθόλου στρατός και όλες οι προσπάθειες του Ιουστινιανού να ανακόψει/ καταστείλει τη στάση, όπως είναι να παρατηθούν οι αξιωματούχοι είτε να απευθυνθεί ο ίδιος προσωπικά στον λαό, απέβησαν άκαρπες. Οι στασιαστές αποφάσισαν να ανακηρύξουν νέο αυτοκράτορα τον Υπάτιο, ανιψιό τον Αναστασίου Α΄. Ο Ιουστινιανός ετοιμαζόταν να φύγει από την πρωτεύουσα αλλά η Θεοδώρα τον μετέπεισε λέγοντας τα περίφημα λόγια «Царская власть — лучший саван» - η βασιλεία είναι το καλύτερο σάβανο.11 Μετά από λίγες ημέρες ο Βελισάριος με ευάριθμο στρατό κατέπνιξε τη στάση, σύμφωνα με τον Προκόπιο σκοτώθηκαν 30 000 άνθρωποι.

Μεγάλη πληγή/ ζημιά στην οικονομία του Βυζαντίου προκάλεσε η φοβερή επιδημία πανώλης στο διάστημα 541-544, θερίζοντας πολλές ζωές, έτσι ώστε η κυβέρνηση έπρεπε να αναθεωρήσουν τους φόρους για κάποιες από τις περιοχές που επλήγησαν περισσότερο. {κάνει πιο μεγάλη αναφορά στο νίκη, κι δεν αναφέρει παρά ελάχιστα άλλα στοιχεία, ίσως λίγος περισότερο για νομισματικά, οικονομικά, κοινωνικά έργα}

2.3. Εκκλησιαστική πολιτική του Ιουστινιανού

Η πολιτική του Ιουστινιανού σε σχέση με την Εκκλησία χαρακτηριζόταν από την αφοσίωση του στην ορθοδοξία {από πότε λέγεται ορθοδοξία} και τις αποφάσεις της Συνόδου της Χαλκηδόνας. Ο ίδιος ενδιαφερόταν με ζέση για τα θεολογικά ζητήματα και συνέγραψε μερικές πραγματείες [θεολογικού περιεχομένου]. Αρκετές από τις Institutiones που εκδόθηκαν από τον Ιουστινιανό αποτελούσαν θρησκευτικού νόμοι, και συμπεριελάμβαναν διατάξεις в том числе направленные κατά των ειδωλολατρών/ εθνικών, των διαφόρων αιρέσεων, Σαμαρειτών και των Ιουδαίων. Μία από τις αποφάσεις/ διατάξεις του, αυτή για την απαγόρευση διδασκαλίας για τους ειδωλολάτρες/ εθνικούς запрет на преподавание для язычников, οδήγησε στο κλείσιμο τις Ακαδημίας της Αθήνας. Ξεχωριστή κατηγορία αποτελούν οι νόμοι που αφορούσαν την περιουσία της Εκκλησία, την εκλογή κληρικών και επισκόπων, την οργάνωση των μοναστηρίων και τους κανονισμούς της ζωής των μοναχών регулирования монашеской жизни.

Ο Ιουστινιανός επιδίωκε να μη σταθεί δυνατόν να επιτευχτεί/προκύψει добиться εκκλησιαστική μεταξύ ορθοδόξων και μονοφυσιτών, και γι’ αυτό το λόγο /σκοπό λάμοβανε/επιχειρούσε διάφορα μέτρα, από καταπίεση/διωγμούς εις βάρος των μονοφυσιτών έως προσπάθειες να βρεθεί θρησκευτικός συμβιβασμός. Το παράδοξο της κατάστασης ότι η Θεοδώρα όχι μόνο έδειχνε τη συμπάθειά της προς τους μονοφυσίτες αλλά τους παρείχε ευρεία προστασία, και τους εξασφάλιζε καταφύγιο оказывала им широкое покровительство, давала им прибежище. Το 533 ο αυτοκράτορας εξέδωσε διάταγμα, το οποίο έπρεπε να φέρει την ειρήνη ανάμεσα στα δύο αντίπαλα στρατόπεδα, αλλά δεν η προσπάθεια αυτή δεν καρποφόρησε. Ο πάπας Αγαπητός, ο οποίος επισκέφθηκε την Κωνσταντινούπολη το 536, έπεισε τον Ιουστινιανό να ακυρώσει το διάταγμα.

Την ίδια χρονιά ο μονοφυσίτης Ιάκωβος Βαραδαίος Jacob Baradaeus, έγινε/ εξελέγη/ ενθρονίστηκε/ χειροτονήθηκε став επίσκοπος Εδέσσης και άρχισε να περιοδεύει σε όλες τις ανατολικές περιοχές/επαρχίες της αυτοκρατορίας και να χειροτονεί ιερείς και επισκόπους {επισκόπ mozhe li da rakopolaga drug episkoop}. Έτσι δημιουργήθηκε ανεξάρτητη μονοφυσιτική Εκκλησία.12 Αλλά ο αυτοκράτορας δεν υποχωρούσες /άφηνε στις προσπάθειες να βρει λύση, η οποία να μπορεί να επαναφέρει την ενότητα της Εκκλησίας και να δείξει ότι οι υποστηρικτές/οπαδοί της Συνόδου της Χαλκηδόνας κατακρίνουν τόσο το νεστοριανισμό όσο και οι μονοφυσίτες. {τόσο οι υποστηρικτές/οπαδοί της Συνόδου της Χαλκηδόνας όσο κι οι μονοφυσίτες κατακρίνουν το νεστοριανισμό -май това иска да каже, да се провери} Περί το 544 εξέδωσε διάταγμα για τα λεγόμενα «Τρία κεφάλια», με το οποίο, μετά έναν αιώνα, καταδίκαζε τα έργα των Θεόδωρου Μοψουεστίας, Θεοδώρητου Κύρου και Ίβα Εδέσσης ως νεστοριανά. Το διάταγμα αυτό είχε ως σκοπό να κατευνάσει τους μονοφυσίτηες, αλλά προκάλεσε άκρως αρνητική αντίδραση και από πλευράς των ορθοδόξων, και πρωτίστως της Βόρειας Αφρικής και της Ιταλίας. Τον Μάιο του 553 ο Ιουστινιανός αναγκάστηκε να συγκαλέσει την Ε Οικουμενική Σύνοδο, στην οποία ο Θεόδωρος Μοψουεστίας καταδικάστηκε ως αιρετικός, όπως και κάποια από τα έργα των Θεοδώρητου Κύρου και Ίβα Εδέσσης. Στη σύνοδο αυτή κατσαδιάστηκε επίσης και ο Ωριγένης και ο ωριγενισμός. Αλλά από τη στιγμή αυτή το χάσμα/αποστάσεις μεταξύ μονοφυσιτών και ορθοδόξων μεγάλωσε τόσο πολύ που όλες οι προσπάθειες να βρεθεί συμφωνία οδηγήθηκαν στην αποτυχία/ απέβησαν αναποτελεσματικές.

Σημαντικό μέρος από τα μεγαλεπήβολα οικοδομικά σχέδια του αυτοκράτορα αποτελούσε η ανέγερση ναών και μοναστηριών. Ένα από τα πλέον εντυπωσιακά έργα της εποχής αυτής ήταν η κατασκευή του νέου κτιρίου του ναού της Αγ. Σοφίας με τις οδηγίες των αρχιτεκτόνων Ανθέμιου Τραλλιανού και τον Ισίδωρα Μιλήσιου. Ο νέος ναός εγκαινιάστηκε στις 27 Δεκεμβρίου 537.

3. Διάδοχοι του Ιουστινιανού

Μετά το θάνατο του άτεκνου Ιουστινιανού στο θρόνο τον διαδέχθηκε ο ανιψιός του Ιουστίνους Β΄ (Flavius Iustinus Junior, 15 Νοέμβριος 565 г. – 5 Οκτώβριος 578). Ο Ιουστίνος ήταν παντρεμένος με την ανιψιά της αυγούστας/αυτοκράτειρας Θεοδώρας, Σοφία. Κατά τη διάρκειά της βασιλείας του η αυτοκρατορία έχασε μέρος από τα εδάφη που είχαν επανακτηθεί επί Ιουστινιανού. Το 568 στην Ιταλία εισέβαλε ένας νέος εχθρός — Λομπάρδοι / ломбарды / Λογγοβάρδοι, οι οποίοι σύντομα κατέκτησαν το μεγαλύτερο μέρος της χερσονήσου. Οι Αβάροι έκαναν επιδρομές και ερήμωναν την περιοχή νότια του Δούναβη [για την βαλκανική χερσόνησο]. Ο Ιουστίνος προχώρησε σε όξυνση των σχέσεων με τους Πέρσες και αρνήθηκε να πληρώνει τα ποσά που είχαν συμφωνηθεί στη συνθήκη του отказался выплачивать суммы, причитавшиеся им по договору 561. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την εισβολή του Χοσρόη Α΄ το 572 στη Συρία, και την κατάληψη από του Πέρσε της Δάρης Дары, που ήταν θέση-κλειδί στην άμυνα της ευρύτερης περιοχής. Την περίοδο εκείνη/αυτή η ψυχική υγεία του Ιουστίνου κατέρευσε τελείως και η Σοφία κατάφερε να τον πείση να διορίσει τον νοτάριο Τιβέριο ως καίσαρα (Flavius Tiberius Constantinus, καίσαρας από 7 Δεκεμβρίου 574 г., Αύγουστος 26 сентября 578 г. по 14 августа 582 г.), ο οποίος κυβερνούσε στην πράξη την αυτοκρατορία στα τελευταία χρόνια του Ιουστίνου Β΄, και έλαβε το νέο όνομα Κωνσταντίνος [ Β’ ].

Ο Τιβέριος προσπάθησε να ανακόψει την επιθετικότητα των умиротворить των Αβάρων, πληρώνοντας τους σημαντικά ποσά, αλλά αυτό δεν τους εμπόδισε να καταλάβουν το Σίρμιο το 580. Στην Ιταλία οι Λογγοβάρδοι, αφού έμειναν χωρίς βασιλιά, διασπάστηκαν σε μερικές δεκάδες ομάδες, με επικεφαλής τους «αρχηγούς» του которые возглавляли «вожди». Ο Τιβέριος εξαγόρασε την αφοσίωση μερικών εξ αυτών, και τους χρησιμοποιούσε ενάντια σε άλλους. В Италии ломбарды, оставшись без короля, разбились на несколько десятков групп,. Тиберий покупал преданность некоторых из них, используя против других. Στην Ανατολή ο Τιβέριος διεξήγαγε όχι πολύ επιτυχείς πολέμους με τους Πέρσες. Εδώ τα στρατεύματα ήταν υπό τη διοίκηση του Μαυρικίου, τον οποίο ο Τιβέριος έκανε διάδοχο του και καίσαρα.

Ο Μαυρίκιος (Αραβισσός περ.. 539 г. – 27 Νοεμβρίου 602 Χαλκηδόνας, καίσαρας — καλοκαίρι 582) ήταν παντρεμένος με την κόρη του Τιβερίου, Κωνσταντίνα на дочери Тиберия Константине. Η πολιτική του Μαυρικίου στην Ιταλία όπου στα χέρια των Βυζαντινών παρέμεινε μικρές περιοχές γύρω από την Ραβέννα, Ρώμη και κάποιες άλλες πόλεις, συνειστόταν/ στο να υποκινούν του λομβαρδούς μεταξύ τους και των Λαμβαρδών κατά των Φράγκων. στην состояла в натравливании одних ломбардов против других, а также в стравливании ломбардов и франков. Οι σχέσεις με τους Πέρσες επί Μαυρικίου βελτιώθηκαν/ άλλαξαν προς το καλύτερο. Το 591 ο Χοσρόης Β΄ αναγκάστηκε να ζητήσει τη βοήθεια των Βυζαντινών προκειμένου να εδραιωθεί στο θρόνο του, υποσχόμενος ως αντάλλαγμα να επιστρέψει το φρούριο/ οχυρό Дару και αρκετές άλλες περιοχές. Οι ειρηνικές σχέσεις με την Περσία διατηρηθήκαν και επί Φωκά. Η εδραίωση της ειρήνης στα ανατολικά σύνορα επέτρεψε στον Μαυρίκιου να διεξάγει πιο ενεργή πολιτική στα Βαλκάνια κατά των Αβαρών και των Σλάβων. Αλλά η έλλειψη χρημάτων και τα ακραία μη δημοφιλή μέτρα που έλαβα ο Μαυρικίου προκειμένου να εξασφαλίσει τα χρήματα προκάλεσε την δυσαρέσκεια των στρατιωτών. Однако нехватка денег и крайне непопулярные меры, предпринимаемые Маврикием, с целью раздобыть средства, провоцировало недовольство солдат. Μετά από την απόφαση για την επόμενη/ πολλοστή διαχείμαση του очередной зимовке βόρεια του Δούναβη στο στρατό / στα στρατεύματα ξέσπασε στάση мятеж, επικεφαλής του οποίου τέθηκε ο Φωκάς. Ο Μαυρίκιος αναγκάστηκε να διαφύγει από την Κωνσταντινούπολη στη Χαλκηδόνα. Ο Φωκάς αναγορεύτηκε / έγινε νέος αυτοκράτορας και εξέδωσε διάταγμα να σκοτωθεί ο Μαυρίκιος και το μεγαλύτερο μέρος των αρρένων της οικογενείας του. Η εκτέλεση πραγματοποιήθηκε στις 27 Νοεμβρίου του 602. μεγάλο μέρος της Фока стал новым императором и отдал приказ убить Маврикия и большинство членов его семьи мужского пола, что и было выполнено 27 ноября 602 г.




1. Προκόπιος, Απόκρυφη Ιστορία VI.1-4, επιμ. G.Wirth - J. Haury, Procopii Caesariensis opera omnia, τ. 3 (Leipzig 1963).

2. Προκόπιος, Απόκρυφη Ιστορία VI.11. Πρβλ. Prosopography of the Later Roman Empire II (Cambridge 1980), λήμμα Iustinus 4.

3. Βλ., π.χ., Jones A.H.M., The Later Roman Empire, 284-602. A Social, Economic, and Administrative Survey, 2 (Oxford 1964) και πιο πρόσφατα Cameron A., "Justin and Justinian", The Cambridge Ancient History, vol. XIV, (Cambridge 2000), σελ. 63-86.

4. Ο Κύριλλος Σκυθοπόλεως περιγράφει στον Βίο του αγίου Σάββα ότι, στη διάρκεια μιας επίσκεψης του ασκητή στην Κωνσταντινούπολη, η Θεοδώρα προσέτρεξε σ' εκείνον και τον παρακάλεσε να δεηθεί γι' αυτήν, που ήθελε να αποκτήσει ένα παιδί. Ο Σάββας αρνήθηκε κι εξήγησε αργότερα στους μοναχούς την άρνησή του με το επιχείρημα ότι η αυτοκράτειρα ήταν μονοφυσιτικών πεποιθήσεων. Κύριλλος Σκυθοπόλεως, Βίος αγίου Σάββα 71, επιμ. Eduard Schwartz, Kyrillos von Skythopolis (Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur 49/2, Leipzig 1939).

5. Βλ., π.χ., Προκόπιος, Περί κτισμάτων Ι.6.8-11 και Προκόπιος, Απόκρυφη ιστορία VI.1. Αρνητική κρίση για τον Ιουστινιανό εκφράζει ο Ευάγριος Σχολαστικός στην Εκκλησιαστική Ιστορία V.1.1, επιμ. J. Bidez - L. Parmentier, The ecclesiastical history of Evagrius with the scholia (London 1898).

6. См. высказывание Кэмерон и прим. к нему в “Mediterranean World in Late Antiquity” (London and New York, 1993, p. 125) “Justinian has featured in modern works as a Christian humanist, as the giver of Roman law to Christian Europe, as an intolerant and authoritarian persecutor of pagans and heretics and as a prototype for Stalin

7. О вандальском королевстве в Северной Африке см. Courtois C., Les Vandales et l’Afrique, Paris. 1955.

8. О готах см. Wolfram H., History of the Goths, Berkley, 1988; Heather P., The Goths, Oxford, 1996.

9. В пер. с греч. «побеждай»

10. Причины и социальный характер восстания до сих пор являются предметом дискуссий. О восстании Ника и цирковых партиях см.: Cameron Al., Circus Factions, Oxford, 1976; Чекалова А.А. Константинополь в VI в.. Восстание Ника в 532 г. Москва, 1986.

11. Procop. BP I.24.37