Το Μίλιον στην αυτοκρατορική εθιμοτυπία σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Ζ΄ Πορφυρογέννητο
Δευτέρα της Διακαινησίμου (σελ. 51): δοχή θ΄ εν των φουρνικώ του Μιλίου. Υποστρεφόμενος ο αυτός δήμαρχος των Βενέτων μετά του δήμου του λευκού, ποιεί εκείσε δοχήν. Τα δε της ευφημίας άκτα άδονται παρά τε των κρακτών του λαού, καθώς και εν τοις λοιπαίς δοχαίς.
Στη γιορτή της Ανάληψης (σελ. 56): δοχή ιγ΄ εν τω φουρνικώ του Μιλίου. Υποστρεφόμενος ο δήμαρχος των Βενέτων μετά του δήμου του λευκού, ποιεί εκείσε την δοχήν. Και πάλιν μετά μικρόν της τοιαύτης δοχής δέχεται ο δημοκράτης των Πρασίνων, ήγουν ο εκσκούβιτος, μετά του περατικού δήμου των Πρασίνων.
Κατά τη γιορτή της Πεντηκοστής (σελ. 63): Και από των εκείσε δηριγευόμενος ο βασιλεύς υπ’ αυτών πάντων διέρχεται διά των εκσκουβίτων και των σχολών, και εξέρχεται την μεγάλην πύλην, και διερχόμενος διά μέσω του μιλίου και του Αυγουστέως εισέρχεται εν τη πύλη του ωρολογίου της μεγάλης εκκλησίας.
Οι δήμοι στο Μίλιον (σελ. 84): …και δέχονται τον βασιλέα εν τω φόρω των περατικών Πρασίνων, εν τω πλακωτώ του μιλίου της πολιτικής μέρους των Πρασίνων, δέχονται τον βασιλέα εν τω ζευξίππω των περατικών μερών Βενέτων, δέχονται τον βασιλέα εν τη χαλκή…
(σελ. 106-107): Είθ’ ούτως το μέρος των Πρασίνων διασώζει μέχρι του φόρου. Είθ’ ούτως το μέρος των Βενέτων της πολιτικής μέχρι του πραιτωρίου και πάλιν μέχρι του μιλίου. Μέρος των Βενέτων της πολιτικής μέχρι της καμάρας του μιλίου. Της πολιτικής το μέρος των Βενέτων δέχονται τον βασιλέα εν τω μιλίω, ήγουν εν τη καμάρα, και διασώζουσι μέχρι του μαρμαρωτού. Των περατικών μερών Πρασίνων δέχονται τον βασιλέα εν τω μαρμαρωτώ και διασώζουσι μέχρι του ζευξίππου.
Κυριακή των Βαΐων (σελ. 375): Δέχονται οι του μέρους των Βενέτων εν τη καμάρα του μιλίου, και του υπάρχου διερχομένου, ακτολογούσι ταύτα, δηλονότι έμπροσθεν αυτού προπορευόμενοι…
Επάνοδος Βασιλείου (σελ. 502): και διελθόντες την μέσην έως του μιλίου εισήλθον διά του εμβόλου εις το ωρολόγιον, και απέθεντο τα στέμματα εν τω ένδον της ωραίας πύλης μητατωρίω…
Επάνοδος Θεοφίλου (σελ. 506): …και διοδεύσας ο βασιλεύς από των εκείσε διά του σίγματος και της προς τον Άγιον Μώκιον μέχρι του μιλίου. Εν τω μιλίω απέβησαν των ίππων οι της συγκλήτου και πεζεύοντες δηρίγευσαν έμπροσθεν του βασιλέως έως του φρέατος της Αγίας Σοφίας.
Μεγάλο Σάββατο (σελ. 185): κατελθών δε ο βασιλεύς τα γραδήλια του αθύρα, εξέρχεται επί το μίλιον, και διοδεύων την μέσην ανέρχεται εν τω φόρω και τελεί εκείσε άπαντα ακολούθως, ον τρόπον ανωτέρω εδηλώθη.
Υπαπαντή (σελ. 156): και προσκυνήσαντες αλλήλους και ασπασάμενοι, διέρχεται μεν ο βασιλεύς διά του δεξιού μέρους του ναού, του νάρθηκος και του ωρολογίου… ιππεύσας δε από των εκείσε διέρχεται διά του μιλίου, φόρου τε και μακρού εμβόλου του Μαυριανού και του Πετρίου, και απέρχεται μέχρι της Παναγίας Θεοτόκου εν Βλαχέρναις.
Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, Περί βασιλείου τάξεως, Reiske, J.J. (επιμ.), De cerimoniis aulae byzantinae I (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Bonn 1829).
Παραστάσεις Σύντομοι Χρονικαί
Η στήλη του Θεοδοσίου στο Μίλιον (σελ. 31-2): Εν δε τω λεγομένω Μιλίω Θεοδοσίου στήλη ίστατο έφιππος χαλκή, ην ανεγείρας πολλά σιτηρέσια τη πόλει προστέθηκεν.
Σχετικά με τα αγάλματα που κοσμούσαν το μνημείο (σελ. 38-39): Άνωθεν της Χαλκής εν τω Μιλίω τω προς Ανατολήν Κωνσταντίνου και Ελένης άνωθεν της καμάρας. Ένθα και σταυρός και η Τύχη μέσον του σταυρού της πόλεως. Εν τω αυτώ Μιλίω Σοφίας της γυναικός Ιουστίνου του μετά τον μέγιστον Ιουστινιανόν και Αραβίας θυγατρός αυτής και Ελένης ανεψιάς Σοφίας ευμορφοτάτης πάνυ κεχρυσωμένη. Αρκαδίου και Θεοδοσίου υιού αυτού εν της πλησίον Θεοδοσίου στήλης του πατρός αμφότεραι έφιπποι. Είτε και σιτηρέσια εδόθη πολλά, εξαιρέτως δε τω πρασίνω μέρει κράζοντος του δήμου: ο γόνος Θεοδοσίου Κωνσταντίνον ενίκησεν.
Η παράδοση σχετικά με το Μίλιον (σελ. 41-42): Εν τω ωρέω Μιλίω Ηλίου Διός άρμα εν τετράσιν ίπποις πυρίνοις, ιπτάμενον παρά δύο στηλών, εκ παλαιών χρόνων υπάρχον. Ένθα Κωνσταντίνος ο μέγας ευφημίσθη μετά το νικήσαι Αζώτιον και Βύζαν και Άντην, κράζοντος του Βενέτου μέρους «είλες παλίνορσον ιμάσθλην, ως δε δις ηβήσας μαίνεαι εν σταδίω», του δε Πρασίνου μέρους λέγοντος «ου χρήζομέν σε λωβέ, οι θεοί ανώτεροι αυτού είλον». Του δε Ηλίου άρματος κατενεχθέντος εν τω Ιπποδρομίω, δορυφορούμενον εισήει στηλίδιον καινόν, παρά Κωνσταντίνου κατασκευασθέν, υπό Ηλίου φερόμενον Τύχη πόλεως.
Παραστάσεις Σύντομοι Χρονικαί, Preger, T. (επιμ.), Scriptores originum Constantinopolitarum 1 (Leipzig 1901, ανατ. 1975), σελ. 31-32, 38, 41-42.
Ο Ψευδο-Κωδινός για το Μίλιον
Αγάλματα που κοσμούσαν το Μίλιον (σελ. 166): Εν τη καμάρα του Μιλίου στήλαι Κωνσταντίνου και Ελένης εισίν. Ένθα και σταυρός οράται προς ανατολάς βασταζόμενος υπ’ αυτών. Μέσον δε του σταυρού η Τύχη της πόλεως, κατήνιον κλειδωμένον και εστοιχειωμένον, του άπαντος είδους ανελλιπή είναι και νίκην πάσαν των εθνών επιφέρειν, του μηκέτι ισχύειν προσεγγίσαι ή προσψαύσαι εντός ή επιφοιτήσαι, αλλά πόρρω απέχειν και υπονοστείν ως ηττωμένους. Η δε κλεις του κατηνίου κατεχώσθη εις τας βάσεις των κιόνων. Εν αυτώ δε τω Μιλίω στήλαι ίστανται Σοφίας της γυναικός Ιουστίνου του Θρακός και Αραβίας της θυγατρός αυτής και Ελένης ανεψιάς αυτής
Το Μίλιον αρχαία πύλη του Βυζαντίου (σελ. 141): Και ανέβαινεν εις τα Χαλκοπρατεία το τείχος έως του Μιλίου. Ην δε κακείσε πόρτα των Βυζαντίων χερσαία…
Η στήλη του Θεοδοσίου στο Μίλιον (σελ. 206-207): Εν τω λεγομένω Μιλίω Θεοδοσίου στήλη ίσταται εφ’ ίππου χαλκού. Και εν τη χειρί κατέχει μήλον και στήλην ετέραν, ανδρείκελον άγαλμα έχον και στέφανον. ην ανεγείρας πολλά σιτηρέσια τη πόλει δέδωκεν. Οι δε κίονες οκτώ και οι ποδίσκοι ομοίως και των Αρτοπωλείων οι οκτώ κίονες και των Τζυκαλαρείων και της χαλκής έχουσιν ιστορίας πολλάς, ας καλύνας εχρύσωσε...
Ψευδο-Κωδινός, Πάτρια Κωνσταντινουπόλεως, Preger, T. (ed.), Scriptores originum Constantinopolitarum 2 (Leipzig 1907, ανατ. 1975), σελ. 29-30, 104.
Ο Γεώργιος Κεδρηνός σχετικά με το Μίλιον
Αγάλματα αυτοκρατόρων (σελ. 564): Ότι επάνω της του μιλίου αψίδος ίστανται στήλαι δύο, του τε μεγάλου Κωνσταντίνου και της μητρός αυτού, μέσον έχουσαι σταυρόν, όπισθεν δε Τραϊανός έφιππος, έχων σύνεγγυς τον Αίλιον Αδριανόν ιππότην.
Το ωρολόγιον του Ιουστινιανού (σελ.656): Τούτου τω β΄ έτει ανεκαίνισεν εκ θεμελίων Ιουστινιανός την του θεού μεγάλην εκκλησίαν... Εποίησε δε και το ωρολόγιον του μιλίου.
Γεώργιος Κεδρηνός, Σύνοψις ιστοριών, Bekker, I. (επιμ.), Georgius Cedrenus Ioannes Scylitzae ope 1 (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Bonn 1838).