Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Κωνσταντινούπολη

αναλυτική αναζήτηση

 ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
z
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Αναζήτηση με το γράμμα ΑΑναζήτηση με το γράμμα ΒΑναζήτηση με το γράμμα ΓΑναζήτηση με το γράμμα ΔΑναζήτηση με το γράμμα ΕΑναζήτηση με το γράμμα ΖΑναζήτηση με το γράμμα ΗΑναζήτηση με το γράμμα ΘΑναζήτηση με το γράμμα ΙΑναζήτηση με το γράμμα ΚΑναζήτηση με το γράμμα ΛΑναζήτηση με το γράμμα ΜΑναζήτηση με το γράμμα ΝΑναζήτηση με το γράμμα ΞΑναζήτηση με το γράμμα ΟΑναζήτηση με το γράμμα ΠΑναζήτηση με το γράμμα ΡΑναζήτηση με το γράμμα ΣΑναζήτηση με το γράμμα ΤΑναζήτηση με το γράμμα ΥΑναζήτηση με το γράμμα ΦΑναζήτηση με το γράμμα ΧΑναζήτηση με το γράμμα ΨΑναζήτηση με το γράμμα Ω

Ορθόδοξο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως 1839-1923

Συγγραφή : Σταματόπουλος Δημήτριος (4/7/2008)

Για παραπομπή: Σταματόπουλος Δημήτριος , «Ορθόδοξο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως 1839-1923», 2008,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Κωνσταντινούπολη
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=10973>
Ορθόδοξο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως 1839-1923 (12/12/2008 v.1) Greek-Orthodox Patriarchate of Constantinople, 1839-1923 (9/9/2011 v.1) 

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ
 

Βουλγαρικό ζήτημα, το
Ο αγώνας των Βουλγάρων για εκκλησιαστική αυτονομία. Οι Βούλγαροι διεκδικούσαν, ήδη από την πέμπτη δεκαετία του 19ου αιώνα, τη σύσταση αυτόνομης εκκλησίας (εξαρχία), που θα διατηρούσε μόνο τυπικούς δεσμούς με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Η κίνηση των Βουλγάρων, που είχε κατά καιρούς την υποστήριξη της Ρωσίας, υπονόμευε, όπως είναι φυσικό, τη θέση του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και γι’ αυτό συνάντησε την έντονη αντίδρασή του. Έπειτα από μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις και αφού οι προσπάθειες συμβιβασμού απέτυχαν, η Πύλη εξέδωσε το 1870 φιρμάνι με το οποίο αναγνώριζε την ύπαρξη βουλγαρικής εξαρχίας, παρότι το Πατριαρχείο στην τοπική σύνοδο του 1870 την αποκήρυξε ως αιρετική (εθνοφυλετισμός). Όπως είναι εύλογο, ο αγώνας των Βουλγάρων για εκκλησιαστική χειραφέτηση δεν είχε κατ’ ουσίαν θρησκευτικό χαρακτήρα, αλλά συνδεόταν με την ανάδυση του βουλγαρικού εθνικισμού, ενώ είχε και σαφείς πολιτικές συνδηλώσεις (βουλγαρική πολιτική ανεξαρτησία).

γεροντισμός
Σύστημα διοίκησης του Οικουμενικού Πατριαρχείου το οποίο εγκαθιδρύθηκε επί των ημερών του Πατριάρχη Σαμουήλ του Χαντζερή (1767) και στηριζόταν σε ένα είδος εκκλησιαστικής αριστοκρατίας: τους μητροπολίτες των πλησιόχωρων στην Κωνσταντινούπολη μητροπόλεων (δηλ. της Ηρακλείας, της Χαλκηδόνος, της Νικομηδείας, της Κυζίκου, της Νίκαιας, και αργότερα των Δέρκων και της Καισαρείας). Οι μητροπολίτες αυτοί αποκαλούνταν «γέροντες» και ασκούσαν τη διοίκηση του Οικουμενικού Πατριαρχείου σε συνεργασία με τον Πατριάρχη, στην πραγματικότητα όμως συχνά επιβάλλοντας την άποψή τους σε αυτόν ή έχοντας ακόμη τη δυνατότητα να προκαλέσουν την ανατροπή του. Ο γεροντισμός μπορεί να διασφάλιζε τη διοικητική ικανότητα στα ανώτερα κλιμάκια του Πατριαρχείου, αφού η μακροχρόνια παραμονή στην πρωτεύουσα καθιστούσε τους γέροντες ιδιαίτερα έμπειρους στη διαχείριση κάθε είδους κρίσεων, ταυτόχρονα όμως αποτελούσε πηγή οικονομικών και άλλων καταχρήσεων, ενώ υπονόμευε την αυτονομία της θέσης του Οικουμενικού Πατριάρχη. Το σύστημα του γεροντισμού έπαψε να ισχύει μετά την ψήφιση των Γενικών ή «Εθνικών» Κανονισμών από την Εθνοσυνέλευση που συγκλήθηκε στην Κωνσταντινούπολη κατά τα έτη 1858-1860, ως συνέπεια της ανακήρυξης του αυτοκρατορικού διατάγματος του Χάτι-Χουμαγιούν του 1856 που μεταξύ άλλων προέβλεπε την εσωτερική αναδιοργάνωση των μιλλέτ (εθνοθρησκευτικές κοινότητες).

Μεγάλη Ιδέα, η
Η Μεγάλη Ιδέα πρωτοεμφανίστηκε ως όρος στις 14 Iανουαρίου 1844 με την ομιλία του Iωάννη Kωλέττη. Έκτοτε και για όλο το 19ο αιώνα θα αποτελέσει την κινητήρια ιδεολογική αναφορά του νεαρού κράτους, θέτοντας σε νέα βάση την έννοια της νεοελληνικής ταυτότητας. Το περιεχόμενο της Μεγάλης Ιδέας, που θα μπορούσε να συνοψιστεί στη φράση «εθνική ολοκλήρωση», αφορούσε την επέκταση του ελληνικού κράτους σε εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όπου κατοικούσαν ελληνικοί πληθυσμοί, και την ανάδειξη της Ελλάδας ως μείζονος πολιτικής δύναμης στην ευρύτερη περιοχή.

μιλλέτ, το
Ο διαχωρισμός των υπηκόων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ανάλογα με το θρήσκευμα διαμόρφωσε τη βάση του συστήματος των μιλλέτ. Κάθε μιλλέτ αποτελούσε κεντρική κοινοτική οργάνωση για τα μέλη κάθε θρησκευτικής ομάδας, κυρίως των μη μουσουλμάνων, με τους δικούς του θεσμούς και λειτουργίες ως προς τη θρησκεία, την εκπαίδευση, την απονομή δικαιοσύνης και την κοινωνική συνοχή. Παρότι η διάκριση των υπηκόων ανάλογα με το θρήσκευμα ήταν ανέκαθεν θεμελιώδης αρχή, τα μιλλέτ στην οργανωμένη θεσμικά μορφή τους ανάγονται κυρίως στα τέλη του 18ου αιώνα. Κατά το 19ο αιώνα, και κυρίως την εποχή των μεταρρυθμίσεων του Τανζιμάτ, έγιναν οι κεντρικοί θεσμοί ενσωμάτωσης των μη μουσουλμάνων υπηκόων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Προνομιακό zήτημα, το
Η αμφισβήτηση από την πλευρά της Υψηλής Πύλης «προνομίων» αυτοδιοικητικών, δικαστικών ή εκπαιδευτικών που το Πατριαρχείο ασκούσε στη μακρά περίοδο της Οθωμανοκρατίας.

φιρμάνι, το
Σουλτανικό διάταγμα το οποίο έφερε το μονόγραμμα-υπογραφή του σουλτάνου (τουγράς).

Χάτι Χουμαγιούν (Ηatt-i Ηümayun)
Το σημαντικότερο διάταγμα των μεταρρυθμίσεων Τανζιμάτ (1856), το οποίο επανεπιβεβαίωσε την ισονομία των Οθωμανών υπηκόων και εξήγγειλε μέτρα για την αναδιάρθρωση του θεσμού των μιλλέτ, την αναδιοργάνωση της επαρχιακής διοίκησης, τη φορολογία, την απονομή δικαιοσύνης και την προστασία της τιμής, της ζωής και της περιουσίας των υπηκόων. Κατά τα επόμενα χρόνια θεσπίστηκαν νόμοι που επεξεργάστηκαν τις εξαγγελίες του διατάγματος.

 
 
 
 
 
 
 
 

Δελτίο λήμματος
 
press image to open photo library
 

>>>
 
 
 
 
 
 

copyright © 2008, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το έργου συγχρηματοδοτείται σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.