βογομιλισμός, ο
Η αίρεση του βογομιλισμού εμφανίστηκε στην ευρύτερη περιοχή της Θράκης στα μέσα του 10ου αιώνα. Ήταν συνδυασμός νεομανιχαϊστικών δοξασιών, πεποιθήσεων των παυλικιανών μετοίκων από τη Μικρά Ασία και τοπικών σλαβονικών ασκητικών κινημάτων. Αφορούσε την ερμηνεία του δόγματος αλλά και την ουσιαστική μεταρρύθμιση της εκκλησιαστικής πρακτικής και της καθημερινής ζωής των πιστών. Οι Βογόμιλοι επιβίωσαν μέχρι το 15ο αιώνα παρά τις διώξεις που υφίσταντο και τις αλλεπάλληλες καταδίκες της δοξασίας τους εκ μέρους της Εκκλησίας.

διδάσκαλος των Ευαγγελίων, ο
Αναφέρεται και ως οικουμενικός διδάσκαλος. Ήταν ένας από τους τρεις διδασκάλους (του Ευαγγελίου, του Αποστόλου και του Ψαλτηρίου) που συνδέονταν με την Πατριαρχική Σχολή της Αγίας Σοφίας. Οι διδάσκαλοι αυτοί παραδίδονται από την Κομνήνεια περίοδο και εξής. Κατά κανόνα ήταν διάκονοι και το έργο τους ήταν ερμηνευτικό των Γραφών.

Ενθουσιασμός, ο
Ασκητικό (αιρετικό) κίνημα συγγενές με τον Μεσσαλιανισμό. Η αίρεση του Ενθουσιασμού εμφανίσθηκε τον 4ο αιώνα στη Συρία. Οι οπαδοί της θεωρούσαν ότι η σωτηρία των ψυχών ήταν εφικτή μόνο με την αδιάλειπτη προσευχή.

Μεσσαλιανισμός, ο
Ασκητικό (αιρετικό) κίνημα το οποίο εμφανίσθηκε τον 4ο αιώνα στις ανατολικές επαρχίες του Βυζαντίου. Οι οπαδοί της αίρεσης του μεσσαλιανισμού θεωρούσαν ότι η βάπτιση δεν είναι αρκετή για τη σωτηρία των ψυχών.

χρυσόβουλο, το
Το χρυσόβουλο ή χρυσόβουλλον είναι το πιο επίσημο έγγραφο που εκδιδόταν από τη γραμματεία των Βυζαντινών αυτοκρατόρων. Ονομάζεται έτσι γιατί φέρει τη χρυσή βούλα του αυτοκράτορα.